Hof ten Gehuchte, Hof te Oprode en Sint-Annahoeve

De bijdragen van de families van Keerberghen

Tekst geschreven door: Christian Nekkebroeck

Korte geschiedenis van de hoeven Hof ten Gehuchte, Hof te Oprode en Sint-Annahoeve

Bronnen:

  • De Becker Urbaan, Fernand Vanhemelryck (1982), Geschiedenis van Sint-Genesius-Rode naar Constant Theys, Gemeentebestuur van Sint-Genesius-Rode
  • Getuigenis en beeldmateriaal Jef van Keerberghen.

Madame van Keerberghen (werd zo aangesproken) maakt boter in de kelder. Foto: Jef van Keerberghen - In 2021 kunstmatig gekleurd.

Talrijke generaties van de families van Keerberghen waren landbouwers in Rode. Hendrik was de laatste pachter van Lansrode, en halverwege de jaren 1800 bouwde Frans van Keerberghen, vader van Sabina (stichtster van het OLV Instituut), een hoeve waarvan de hoofdingang uitgaf in de Molenweg. De Gehuchtstraat bestond toen nog niet. Er was ook een smoutmolen, aan de oostvleugel van het Hof, van broer Judo, voortgedreven door een paard. De rodenaren lieten daar sloorzaad en beukennootjes verwerken tot smout voor hun verlichting (smoutlampen).

WAT IS EEN SMOUTLAMP?

De smoutlamp was meestal een glazen (of in terracotta) drager met daarin smout, een soort week vet afkomstig van het varken, en daarin een wiek. De smout werd ook gemengd met olie, gemalen sloorzaad of beukennootjes (afhankelijk van de regio). 

Het werd gebruikt in mijnen, stallen, als nachtlampje… In buurtgemeente Alsemberg moet er blijkbaar een smoutlantaarn gestaan hebben. Na 1862 werd er via Antwerpen petroleum ingevoerd en werden de smoutlampen stillaan vervangen door petroleumlampen.  

De spoorweg was er nog niet en er lag een padje “Smoutmolenweg“ dat naar het Hof te Steenvoorde op de Bierenberg liep (hoek Schoolstraat/Paardenstraat). Veel vroeger (1483) was Hugo van Doverijn de eigenaar. Omdat hij een gewezen schildknaap was van Karel de Stoute was hij belastingvrij.

De smoutmolen , die na de aanleg van de Gehuchtstraat het Hof ten Gehuchte werd, is een gesloten hoeve in baksteen met een geplaveide binnenkoer. Het werd inmiddels geklasseerd, gerenoveerd en verbouwd tot woningen.

Hof ten Gehuchte in 1978 - bron : beeldbank.onroerenderfgoed.be

Foto in 2021 kunstmatig gekleurd

Ingang van Hof ten Gehuchte met een zeer oude kar. De remmen waren nog houten blokken, die later, op recentere karren werden vervangen door metalen blokken. Foto: Christian Nekkebroeck - 1974

De landerijen van het Hof ten Gehuchte grensden aan de landerijen van het Hof ten Berg. Door de arme zand- en steengrond waren de gronden van het Hof ten Berg niet zo geschikt voor landbouw. Toen de spoorweg rond 1870-75 werd aangelegd werden de landbouwgronden nog in twee gesplitst. De activiteiten werden enkele decennia later stopgezet en de hoeve werd verbouwd tot kleine woningen. Op de zijkant ziet men nog de scherpe puntgevel van het oorspronkelijk Hof.   

Hof ten Berg - Bron: Delcampe.net

De Sint-Annahoeve begin jaren 1900 - bron : collectie Pierre Rolin

Foto in 2021 kunstmatig gekleurd

(Jean-)Louis van Keerberghen was de laatste pachter van het Hof te Oprode, gelegen op de Steenweg naar de Grote Hut (werd destijds ook de “Chemin du Culot” genoemd), met een gevel langs de steenweg van 70 m lang.  Het was eigendom van de familie Aerts, bekende bierbrouwers in Sint Joost-ten-Node. Een rechthoekig complex, met achteraan de manège. “Manège” was toen nog geen ruimte waar men paard reed, maar een “rosmolen”; een wiel waarbij de aandrijvingskracht wordt geleverd door een paard (ros) dat rondjes draait om bv. water uit de waterput te halen en voor nog andere toepassingen.

Pachter Louis met zijn nageslacht voor de ingang van het hof  

Foto: Jef van Keerberghen

De Sint-Anna hoeve werd in 1849 gebouwd door Peter van Keerberghen, wiens dochter huwde met De Dobbeleer. De hoeve is nog altijd in bedrijf door het nageslacht.

Zicht op de weiden, voor de verkaveling, met achteraan de huizen van de Merellaan (de foto werd genomen vanuit de bovenkamer van Hof te Oprode). Waar de boom staat, stond tijdens WOII zwaar geschut.

Foto: Jef van Keerberghen

Hof te Oprode werd afgebroken in 1966, moest wijken voor een grote verkaveling achter de kerk van de Hoek. Na de afbraak werden de achterliggende weiden nog een tijdje gebruikt voor een jaarlijkse cyclocross wedstrijd.

Jozef (Jef), gepensioneerd schrijnwerker in de Schoolstraat, en zoon van pachter Louis maakte een prachtige maquette van Hof te Oprode. Jef betreurt dat er door historici geen aandacht werd besteed aan de waterput en de naastliggende funderingen die dateren uit de 13de eeuw, waarop Hof te Oprode werd gebouwd. De ondergrondse welvingen waren in zandsteen.

Jef vertelde ook dat het Hof en de Kerk tijdens de WOII schade opliepen toen de Belgische Artillerie een deel van de spoorwegbrug opblies. Een zware kasseisteen vloog toen dwars door het dak tot in de kerk…

Jef naast zijn maquette, het gebouw met de grote poort (rechts) heeft nu plaats gemaakt voor de “inrit” van de wijk (Mezenlaan).

De families van Keerberghen waren populair in Rode, ze leverden onder meer een burgemeester, politieke mandatarissen, deken, pastoors, missionarissen, en Sabina stichtte het OLV instituut.